Review: ASUS ROG Strix Scope II 96 Wireless

Productpagina: ASUS ROG Strix Scope II 96 Wireless

• Specificaties
• Showcase
• Software
• In de praktijk
• Conclusie

Vandaag nemen we een kijkje naar een spiksplinternieuw toetsenbordje van ASUS, de ROG Strix Scope II 96 Wireless. Zoals de naam hint, biedt deze 96% van de functionaliteit van een full-size toetsenbord. De vormfactor is echter vergelijkbaar met dat van een 80%-bord, ofwel verrassend compact voor de hoeveelheid aanwezige toetsen. Nou is het kleinere formaat verre van het enige verkooppunt van dit nieuwe ramplankje. Er is namelijk een hele lijst features in deze plank gestopt om dit een beestje van de bovenste plank - pun intended - te maken.

Zo is de Scope II 96 Wireless hot-swappable met zowel 3-pins als 5-pins mechanische switches. Je kan dit bord dus volgooien met alle switches die je maar wil. Zoals te verwachten voor een draadloze plank kan het bord zowel via Bluetooth en 2,4 GHz als bedraad worden verbonden. Een nieuwe draadloze feature ligt in de 2.4GHz ROG Omni Receiver, waar dit toetsenbord als eerste ondersteuning voor heeft. Met die receiver kan zowel een muis als een toetsenbord verbonden worden via een enkele dongel. Ideaal als je een chronisch USB-tekort hebt.

Verder belooft ASUS met dit bord een ultieme batterijduur, want met de RGB-verlichting uitgeschakeld zou dit bord tot 1.500(!) uur mee moeten gaan op een enkele acculading. Dat is een onderzoek dat even tijd gaat kosten. Met de RGB-verlichting aan zou alsnog 90 uur gered moeten worden - ik ben benieuwd! Als laatste opvallende feature zijn de eerste vijf F-toetsen voorgeprogrammeerd als hotkeys voor de Xbox Game Bar en opname-opties.

Ten tijde van schrijven is er nog geen Hollandse adviesprijs bekend voor de ASUS ROG Strix Scope II 96 Wireless. De adviesprijs in USD lijkt op $ 179,99 te liggen, wat zich in Nederland zou kunnen vertalen naar € ~200,-.

Hieronder treffen we de specificaties aan;

ASUS ROG NX Snow Switches

Laten we als eerste beginnen met de switches van de ASUS ROG Scope II 96 Wireless. Deze is standaard uitgerust met ROG NX Snow óf ROG NX Storm switches. Hierbij is de Snow-versie ‘refined linear’ en de Storm-versie is ‘refined clicky’. De versie die ik op mijn bureau geslingerd heb gekregen, is - gelukkig - de NX SNow versie. Clicky switches zijn echt niet aan mij besteed, want als ik auditieve feedback op mijn toetsaanslagen wil, dan koop ik wel een typmachine.

De RX Snow switches verschillen op een aantal punten van de RX Red switches; de reguliere lineaire switches uit deze lijn. Zo is de totale kracht, voor een volledige toetsindruk, van de RX Snow switches iets lager met 53 gram tegenover de 55 gram van de RX Red. De actuatiekracht en initiële kracht van beide switches is wel gelijk met respectievelijk 45 gram en 40 gram, waar ook het actuatiepunt gelijk is met 1,8 mm. De totale diepte van een toetsaanslag van de RX Snow is wel iets lager dan de NX Red, namelijk 3,6 mm tegenover 4,0 mm voor de NX Red.

Het laatste grote verschil zit in de stam (stem), want bij de regulier ROG NX switches bestaat dit puur uit een Cherry-stam. Bij de NX Snow en NX Storm is er sprake van een ‘walled-stem design’. Dit moet de keycap op de switch stabieler maken en het binnendringen van stof in de switch tegengaan. Deze walled-stem is gewoon compatibel met Cherry-keycaps, dus ook hierin is het customizen van je toetsenbord een eitje.

ROG Omni Receiver

In een uitsparing van de ASUS ROG Scope II 96 Wireless bevindt zich de ROG Omni Receiver. Daarmee kunnen twee ondersteunde ASUS-apparaten tegelijkertijd worden aangesloten met een enkele dongel - dat scheelt je dus één USB-poort. Het aansluiten van een tweede apparaat kan via de Armoury Crate-software. Bij het overzicht van apparaten kan de ROG Omni Receiver worden geselecteerd; in dit scherm kan dan geklikt worden op de knop ‘muis toevoegen’. Daarna hoef je enkel op je muis de connect-knop een paar seconden ingedrukt te houden en klaar is Kees. Volgens testresultaten van ASUS scheelt het aansluiten van de twee apparaten niet merkbaar in de klik-latency en polling rate.

Op dit moment zijn, voor zover ik kan vinden, de ASUS ROG Strix Scope II 96 Wireless en de ASUS ROG Harpe Ace Aim Lab Edition de enige stukjes randapparatuur die compatibel zijn met de ROG Omni Receiver. Maar ik gok dat hier in de nabije toekomst meer apparaten bijkomen.

Laten we deze showcase maar weer eens beginnen met de verpakking. De ASUS ROG Strix Scope II 96 Wireless komt in de kenmerkende ROG Strix-doos; zwart met rode accenten. Verder staat de doos vol met features en een afbeelding van dit plankje. Als we de doos opentrekken, zien we een stoffen hoes die de Scope II extra beschermt tegen stof en krassen tijdens transport. Uiteraard trekken we dit ook vlug van het bord af om een eerste indruk te krijgen.

Zo is de eerste indruk van dit bord solide; dit slaat zowel op de bouwkwaliteit als het design. Het strakke ‘no-nonsense’ design van dit bord spreekt mij erg aan en voelt daardoor heerlijk compact aan. Na een ruime tijd alleen maar een 60%-bord te hebben gebruikt, wilde ik eigenlijk geen full-size plank meer op mijn bureau. Bij de Scope II krijg je een magnetische polssteun; deze heeft ook een strak design afgewerkt met een ROG-logootje.

Als we vervolgens de rest van de doos leegklauwen, vinden we nog een scala aan accessoires. Zo vinden we boekjes - not gonna read, lol - een stickervel en de bruikbare accesoires. Laatstgenoemde bestaat uit een keycap/switch-puller, een extra ROG-spatiebalk, de USB-kabel en een houder voor de dongel. Na een uitvoerige snuffel- en meptest zijn alle onderdelen goedgekeurd door Gimli.

Laten we nu dieper op het bord en zijn onderdelen induiken. Om dit bord zo compact mogelijk te maken, is dit bord op wat punten anders dan een regulier full-size toetsenbord. Zo is de rand rondom het bord minimaal; slechts een bescheiden randje scheidt switches van een afgrond. Rondom de pijltoetsen is een scala aan veranderingen gemaakt om deze regio lekker compact te houden. Zo is de Shift-toets rechts onder compact gehouden en is daar de tweede Windows-toets weggelaten. Ook de 0-toets op de numpad is een toets van normaal formaat in plaats van een brede toets.

Dankzij deze wijzigingen kunnen de pijltoetsen iets onder de overige toetsen tussenin geplaats worden. De functietoetsen die hier normaal gesproken boven zitten, zijn naar de rij aan F-toetsen verplaatst. Om ruimte over te houden, zijn de Home en End-toetsen als secundaire functie toegevoegd aan de Page-toetsen. Tussen het hoofddeel van het toetsenbord en de Num-toetsen vinden we een aantal lampjes. Hiervan geven de bovenste lampjes het gebruik van verschillende Locks aan. Daaronder is een rijtje lampjes te vinden voor de functies van het mediawiel. Als laatste zijn er wat lampjes om de Bluetooth-verbindingen aan te duiden.

In het vooraanzicht van de Scope II zien we mooi de opdruk van de secundaire functies van de toetsen die zich aan de voorzijde van deze toetsen bevinden. Ook zien we onder de keycaps het gedeelte van de switches dat de RGB-verlichting doorlaat. Op de volgende foto is goed te zien dat ook de Enter en +-toets voorzien zijn van twee stabilisatoren. Hierin zijn dus duidelijk geen shortcuts genomen.

Op de voorzijde van het toetsenbord vinden we een ROG-logo en de dongel van dit bord, dat voor gemakkelijk meenemen magnetisch vastzit in het toetsenbord zelf. In het midden bovenaan vinden we de knop om de verbindingsmodus in te stellen en de USB-C-poort voor het opladen en bedraad verbinden.

Zoals veel toetsenborden van tegenwoordig is de ROG Strix Scope II 96 Wireless in drie standen te gebruiken: plat, middelhoog en hoog.

We vervolgen deze tour met een blik op het mediawiel van de ASUS ROG Strix Scope II 96 Wireless. Het wiel kan uiteraard naar boven en beneden draaien; ook is het mogelijk om erop te klikken. De knop naast het wiel, met het ROG-logo, bepaalt welke modus van het wiel je gebruikt. Welke modus actief is, kan je opmerken aan de lampjes die we hierboven besproken hebben.

Het eerste deel van de F-toetsen is standaard voorgeprogrammeerd om te dienen als sneltoetsen voor de Xbox Game Bar. De 1 t/m 5 toetsen zijn - met gebruik van de Fn-toets - standaard snelkoppelingen voor de verschillende profielen voor dit bord. Als laatste hier een showcase van de speciale ROG spatiebalk die je bij deze set krijgt.

Als we deze spatiebalk vergelijken met de reguliere spatiebalk, dan zien we duidelijk dat de ROG spatiebalk een flink stukje hoger is - in de praktijk is dit ook goed te merken. Als we de onderkanten van de spatiebalk bekijken, zien we typerende ondersteuning voor Cherry-stammen. Op de onderste spatiebalk is te zien dat hier speciale uithouders in kunnen, een detail hiervan zie je in de volgende foto. Deze uithouders klikken in een slot op de printplaat, hierdoor heb je het effect alsof je drie switches onder je spatiebalk hebt.

Als laatste een blik op de switches en sockets van dit toetsenbord; de Scope II 96 Wireless is hot-swappable van aard. Met de bijgeleverde switch/keycap-puller zijn de keycaps en switches relatief gemakkelijk te verwijderen. Ik ben persoonlijk meer fan van switch-pullers, want die voelen wat stabieler aan tijdens het uittrekken van de switches. Als we de keycaps verwijderen, krijgen we zicht op de heerlijke ROG NX Snow switches. Deze witte switches hebben een mooi walled-stem design.

Als we een van de switches uit het bord sleuren, kunnen we de socket van de Scope bewonderen. We zien hierin dat deze 5-pins is. Zowel 3-pins als 5-pins switches zijn dus te gebruiken op dit bord. In de hoekjes rondom de socket zijn kleine zwarte pads te zien. Deze zijn onderdeel van de speciale dempingslaag die in dit bord verwerkt zit. Deze dempen de hogere geluiden die toetsaanslagen kunne veroorzaken en helpen met de akoestiek van het overige geluid.

De software voor dit beestje is - zoals verwacht - de Armoury Crate-software van ASUS. Deze welbekende software is makkelijk in gebruik; alle basisinstellingen zijn prima te vinden en in te stellen. Voor dit bord is met gebruik van de Omni Receiver wel een bulk aan updates nodig, maar dat mag geen probleem heten. Verbinden van een extra apparaat zoals in dit geval de ASUS ROG Harpe Ace Aim Lab Edition is een fluitje van een cent. Meer dan enkele seconden de verbindingsknop op het betreffende apparaat indrukken is niet nodig. De werking van beide apparaten blijft supersnel en zonder haperingen.

In het eerste scherm voor de Scope II 96 Wireless kunnen de toetsen worden ingesteld. Iedere toets is volledig naar wens in te stellen. Het tweede scherm is bedoeld om de verlichting in te stellen. Hier zijn de gebruikelijke opties in te stellen. Ook is het mogelijk om met de Aura Creator-tool een eigen RGB-modus te maken. Hierbij is per toets in te stellen wat voor effect er gewenst is. Op het moment van schrijven is er wel een kwestie met de spatiebalk als je Aura Creator gebruikt. Na het instellen van een effect word alleen de linkerled van de spatiebalk verlicht; de middelste led en rechterled blijven onverlicht. Hopelijk is dit met een update van Aura Creator of Armoury Crate snel verholpen. Ook de verlichtingsfunctie van het mediawiel werkt momenteel helaas niet in combinatie met Aura Sync/Aura Creator.

Het derde en vierde scherm bevatten instellingen voor het scrolwiel dat in rechts bovenin het toetsenbord zit. Eerst kan ingesteld worden of de verlichting van de knop naast het wiel meedoet met de verlichting van het bord. Als alternatief kan deze gebruikt worden als indicator voor het batterijpercentage.

Het vierde scherm bevat de instellingen voor het wiel zelf en deze kent vier functies waartussen gewisseld kan worden met de knop naast het wiel. De eerste functie is Systeemvolume; hiermee kan het volume geregeld worden en gedempt worden. De tweede functie is Mediatrack; hiermee kan een vorige of volgende track worden afgespeeld en de muziek gepauzeerd worden. De derde functie is voor het regelen van de helderheid van het toetsenbord. De laatste functie is aanpasbaar; er kunnen bijvoorbeeld toepassingen mee worden gestart of er kunnen toetsenbord of muisfuncties aan worden toegewezen.

In het vijfde scherm kunnen de batterijmeldingen worden ingesteld en de snelheid van de slaapmodus. Daarnaast kan je hier instellen of je banners wil zien met meldingen voor een laag batterijpercentage. Ook is hier het huidige batterijpercentage zelf te zien. Op het laatste scherm kunnen firmware-updates voor de ROG Strix Scope II 96 Wireless worden geïnstalleerd.

In dit hoofdstuk gaan we kijken naar de praktijkervaring met deze plank. Ik bekijk hierbij het gebruikscomfort en de batterijduur en oplaadsnelheden.

Gebruikscomfort

Laten we maar met de deur in huis vallen en beginnen met het hart van de ASUS ROG Strix Scope II 96 Wireless: de ROG NX Snow switches. Deze switches zijn ‘refined linear’ volgens de beschrijving en ze voelen zeker verfijnd aan. Zowel het gevoel als geluid van deze switches is gewoon heerlijk. De website van ASUS beschrijft het geluid van deze switches als ’thocky’ en in eerste instantie dacht ik, wat bedoelen ze daar nou weer mee? Na mijn eerste paar toetsaanslagen klonk dat woord ineens heel logisch, want het is ook eigenlijk preceis het geluid dat ze maken. Een tok, maar dan voller en dieper - het is het lekkerste geluid dat ik ooit uit een switch heb horen komen. Het geluid is ook niet schel dankzij de dempingslaag die in het toetsenbord is ingebouwd.

Daarbij mag het gevoel eveneens fantastisch zijn. De switches zijn nog stabieler en consistenter dan de ‘gewone’ ROG NX Red switches, de reguliere lineare switches in deze lijn. Deze Red switches heb ik niet beschikbaar ter vergelijking, maar de NX Snow switches voelen in ieder geval uitstekend aan. De aanslagen zijn lekker consistent en het opvolgen van toetsen is soepel en snel. Nota bene voelen de double-shot PBT keycaps goed aan en bezitten deze een subtiel profiel dat glad aanvoelt doch genoeg grip geeft. De speciale ROG-spatiebalk die bij deze set zit, is van ABS-plastic. Hoewel deze mooi uitgevoerd is en nagenoeg geen uitstralingsverschil heeft met de reguliere spatiebalk is deze wel een stuk hoger en dit vond ik niet prettig in gebruik - ik gebruik dus de standard spatiebalk.

Vanwege de dicht op elkaar liggende lay-out van dit bord moest ik wel even wennen, maar dit was van korte duur. Het enige punt dat een gewenning nodig had, was het sluiten van mijn inventory in PUBG. Op mijn voormalige 60%-bord was dit de tildetoets en fungeerde dubbel als Esc-toets. Op de Scope II moet ik echter weer een rij hoger zijn dan dat. Het terugkrijgen van een numpad en F-toetsen weegt hier echter ruimschoots tegenop. Deze mis je niet vaak, maar als je ze mist, is het wel vervelend.

Dan gaan we door naar het multimediawiel. Dankzij de vele functies die dit wiel kan bedienen, is het een heerlijke toevoeging aan je bord. Met een druk op de knop schakel je van een volumeknop naar een mediaknop om een volgend nummer te selecteren. Met de laatste instelbare functie kun je zelfs je favoriete website - TechGaming.nl natuurlijk - openen met een simpele draai aan het wiel. De lampjes op het bord geven aan in welke modus het wiel staat en dat werkt prettig. De feedback die het wiel per klik heeft, is tevens fijn en geeft dit wiel een premium gevoel. Oh, en de mogelijkheid om het ROG-logo als batterijindicator te gebruiken is zeker handig.

Batterij en opladen

Tenslotte is er een belangrijk onderdeel voor ieder draadloos product: de batterijduur en oplaadsnelheid. Zoals in de inleiding al aangekaart, heeft de ASUS ROG Strix Scope II 96 Wireless een geadverteerde batterijduur van 1.500 uur bij gebruik in de 2,4GHz-modus en met alle verlichting uit. Zoals te verwachten, heb ik deze niet tot op de minuut gecontroleerd. Ik heb mijn testen wel gedaan met de 2,4GHz-connectie. Ik heb niet precieze tijden bijgehouden, omdat dat met inactiviteit van het toetsenbord na drie minuten toch nooit 100% betrouwbaar is. Mijn test gaat dus uit van normaal gebruik over enkele dagen heen.

Allereerst heb ik de Scope II 96 Wireless tot 100% opgeladen. Het opladen kost voor 10% batterij ongeveer 40 minuten; dit is tijdens intensief gebruik met de verlichting op maximaal. Aangezien ik op dit moment nog vakantie heb, zijn er aardig wat uren doorgebracht achter het toetsenbord. Gedurende ruim een week - met tussen de drie en vijf uur per dag aan gebruik van wisselende intensiteit - heeft de accu 20% van de batterij opgebruikt. Hierbij heeft de verlichting meestal op 100% gestaan en de inactieve tijd tot uitschakelen op drie minuten.
Kort gezegd, tijdens ongeveer 25-30 uur gebruik (inclusief periodes van inactiviteit) is de batterij 20% leeg gegaan. De geadverteerde batterijduur van 90 uur op een volle acculading met de RGB aan lijkt dus zeker haalbaar.

Omdat ik toch benieuwd ben naar de claim van 1.500 uur aan gebruik met de 2,4GHz-connectie zonder RGB ga ik dit over de komende tijd heen testen en zal ik mijn review updaten zodra ik klaar ben met deze test. Ik zal geen uren en minuten bijhouden, maar het bord opladen tot 100% en deze simpelweg met de verlichting uit gebruiken via de 2,4GHz-verbinding totdat deze leeg is (noot van hoofdredactie: tot over een paar maanden!).

We zijn alweer aangeland bij het slotstuk van deze - aardig lang geworden - review. Van te voren was ik zéér benieuwd naar de ASUS ROG Strix Scope II 96 Wireless. De combinatie van volledige functionaliteit en een compact formaat sprak mij absoluut aan. Na meer dan een jaar met alleen TKL of 60%-borden was het voor mij bijna ondenkbaar om weer alle ruimte op mijn bureau op te geven aan een full-size toetsenbord. Daar brengt deze plank met volle functionaliteit en een minimaal formaat verandering in.

Vanaf de eerste toetsaanslag was ik verkocht aan dit bord, want de ROG NX Snow switches zijn een absoluut genot en dat zowel voor gamen als typen. Dankzij de dempingslaag en pads is het geluid ook lekker, maar niet té aanwezig. De hot-swappable aard maakt het ook nog eens mogelijk om andere switches te gebruiken. Daarbij zijn het design en de bouwkwaliteit van de Scope II twee dikke pluspunten. Het bord is strak vormgegeven en is ontworpen om zo compact mogelijk te zijn. Hierdoor is er geen ruimte voor opsmuk en dat komt dit strakke design ten goede.

Op het gebied van verbindingen en batterij is ook alles aan dit bord dik in orde. Er is een ruime gebruiksduur die de belofte van 90 uur kan halen, zelfs met de RGB-verlichting op maximale sterkte. Verbinden met zowel de dongel als Bluetooth is een eitje en ook het gebruik van de Omni Receiver werkt vlekkeloos. Om een lang verhaal kort te maken; ik ben heel erg tevreden met dit heerlijke toetsenbord. Ondanks de redelijk stevige aanschafprijs van waarschijnlijk € ~200,- is dit bord het met het rijke scala aan features het zeker waard.

Review: NZXT Kraken Elite 360 RGB, 360 RGB, 240 RGB

Productpagina: be quiet! Pure Loop 2 FX 280mm

• Specificaties
• Showcase
• Software
• Monteren
• Testomgeving
• Resultaten
• Conclusie

Vandaag nemen we weer een kijkje in de wereld van de all-in-one-koelers. We bekijken een selectie van de nieuwe Kraken AIO-lijn van NZXT. Deze lijn bestaat uit drie hoofdvarianten: een 360mm uitvoering, een 280mm uitvoering en een 240mm uitvoering. Elk van deze uitvoeringen is weer beschikbaar in vier versies: Elite RGB, Elite, RGB en een standaard versie. In totaal is de nieuwe Kraken dus in twaalf uitvoeringen te verkrijgen en dan uiteraard in zowel wit als zwart voor iedere uiting. Keuze genoeg dus om een Kraken te vinden die bij je past.

In deze review kijken we naar drie uitvoeringen, om precies te zijn de Kraken Elite 360 RGB, de Kraken 360 RGB en de Kraken 240 RGB. We hebben deze koelers alle drie in het zwart ontvangen. Deze zullen we uiteraard op onze standaard manier testen en de resultaten hiervan zijn uiteraard te vinden in onze Techgaming Koelertabel.

De huidige prijzen van deze koelers bij onze webshop-partner Megekko kun je natuurlijk bovenaan deze review vinden. Op het moment van schrijven kost de Kraken Elite 360 RGB € 309,90. De Kraken 360 RGB komt uit op € 209,90 en de Kraken 240 RGB is te krijgen voor € 169,90.

Hieronder treffen we de specificaties aan;

Nieuwe RGB-fans

De nieuwe Krakens zijn in zowel zwart als wit verkrijgbaar met optionele RGB-verlichting. De RGB-varianten van de nieuwe Kraken-lijn zijn uitgerust met de nieuwe RGB Core-fans; deze zijn er in zowel 120 mm als 140 mm. Daar waar de Aer RGB 2-fans van de vorige Kraken, de X73, een ring van leds om de fan heen hadden, zitten bij de RGB Core-fans de leds in de fan-mount. Hierdoor is de hele fan verlicht in plaats van alleen de ring eromheen.

Volgens de specificaties op de site van NZXT zelf zouden de RGB Core-fans beter moeten presteren dan de Aer RGB 2 fans. De luchtverplaatsing van de RGB Core-fans is een stuk hoger; deze is gelijk aan de luchtverplaatsing van de F120P-fans. De statische druk die de fans leveren, is wel voor alle fans van NZXT ongeveer gelijk. De Aer P 120mm-fans van de RGB-loze variant van de X73 zijn op papier wel beter dan de fans van de nieuwe Krakens. Helaas hebben we deze koelers niet in onze koelertabel staan, dus kunnen we dit niet precies vergelijken.

Verder doet de nieuwe Elite-variant niet alleen een groter scherm bieden voor de liefhebber. Het koelblok zelf is daardoor ook wat groter geworden, waardoor het koelvermogen potentieel wat beter kan zijn. Afgezien van dat komen de Elite 360 RGB en 360 RGB vrijwel overeen, dus de keuze voor de Elite-uiting komt neer op persoonlijke voorkeur.

Voor deze showcase kijken we naar de meest luxueuze en uitgebreide van de geteste koelers: de Kraken Elite 360 RGB. De verpakking van de koeler is wit met paarse accenten, met allereerst een overzichtje van de meegeleverde mounting en andere accesoires. Naast mounting voor Intel en AMD vinden we in de doos de controller voor de Kraken. Ook zijn er splitters meegeleverd, zodat alles op de controller kan worden aangesloten.

Laten we dan een kijkje nemen naar de nieuwe F120 RGB Core-fans. Qua design lijken ze op de vorige generatie fans, met als grote verschil natuurlijk de RGB-bladen van de fan tegenover de RGB-ring bij de vorige fans. Dan gaan we door naar de radiator, welke robuust is vormgegeven en solide aanvoelt. De branding in de zijkant is, zoals we gewend zijn van NZXT, strak vormgegeven. Daarnaast zijn de tubes voorzien van nylon sleeves. Ook kunnen we hier een eerste blik werpen op het serieuze formaat van het koelblok.

Het koelblok komt geleverd met een plastic kap erover, om de van te voren aangebrachte koelpasta te beschermen. Een handige toevoeging die weer geklier met een tubetje kan schelen, al krijg je dus geen extra koelpasta meegeleverd. Als we de kap verwijderen, kunnen we de aangebrachte koelpasta beter aanschouwen. Deze pasta is NZXT’s eigen High Performance Thermal Paste.

Vervolgens een blik op het scherm van het koelblok, nu nog keurig afgedekt met een beschermfolie. Hier is wederom de voorkeur van NZXT voor strakke lijnen te zien; de focus ligt op het scherm en het blok moet daar niet teveel van afleiden. Persoonlijk ben ik een fan van deze strakke lijnen, wat ook in mijn eerdere reviews van NZXT-producten naar voren is gekomen.

Afsluitend nog wat beelden met de fans geïnstalleerd op de radiator voor een mooi totaalbeeld. Op de laatste foto een detail van het contactvlak van het koelblok zonder de koelpasta. Deze hebben we verwijderd, omdat we voor onze koelertests altijd dezelfde koelpasta gebruiken zodat de koeler de enige variabel is.

De Krakens zijn volledig in te stellen via de NZXT CAM-software. In deze software kan de verlichting en het koelgedrag ingesteld, waar ook de weergave van het LCD-display aangepast kan worden.

Verlichting

Laten we beginnen met de mogelijkheden op het gebied van RGB-verlichting. De keuze in lichteffecten is in wezen prima; niet over de top, maar ruim genoeg om aan ieders wensen te voldoen. Mocht je toch een uitbundiger lichtschema behoeven, dan kun je via de software de verlichting per fan en zelf per LED instellen. Dit kan wel alleen voor ondersteunde fans die via een NZXT-controller of op de juiste headers van een NZXT-moederbord zijn aangesloten. Kortom, een feature die toegespitst is op de ware liefhebber.

Koeling

Vervolgens is er het koelgedrag van de AIO-koeler en de aansturing van de fans. In de software kan gekozen worden voor twee standaard profielen: performance en silence. Daarnaast kan gekozen worden voor een custom profiel, waarbij per 10 °C gekozen kan worden op hoeveel procent de fan draait of de pomp werkt. Je kan zelf kiezen of de software de temperatuur van de vloeistof in de koeler, de temperatuur van de CPU of de temperatuur van de GPU aanhoudt. Voor zover ik heb kunnen vinden, is het helaas niet mogelijk een zelf gecreëerd profiel te kopiëren naar andere fans, dus deze moeten ieder handmatig ingesteld worden.

Een nadeel van de CAM-software dat ik helaas heb opgemerkt, is dat deze soms traag opstart en incidenteel de koeler niet automatisch herkent. Na het opstarten moet je dan de software openen en de Kraken opnieuw verbinden. De CPU wordt dan soms wel warm, omdat de fans ook niks doen als deze niet verbonden zijn. Dit kan opgelost worden met een potentiële firmware of software-update, maar vooralsnog is het iets om rekening mee te houden.

LCD-scherm

Als laatste de kers op de taart; de instellingen voor het LCD-scherm. Er is een scala aan opties beschikbaar voor de display; deze opties verschillen tussen de Elite-versie en de gewone versie. In de gewone versie kun je kiezen uit een enkele of dubbele infographic, een afbeelding, een klok of een soort slideshow van de andere opties. De Elite-versie biedt hiernaast de mogelijheid voor web integration - denk hierbij aan weergeven wat je luistert op spotify of een slideshow van je foto’s, GIF’s of een combinatie van een GIF en infographics.

Zelf heb ik op mijn Kraken Elite 360 een dual infographic met een GIF van een werkelijke kraken. Het enige minpuntje dat ik hierbij wil aankaarten, is dat het niet mogelijk is om te kiezen welke infographics je weer wil geven op het display als je voor de dubbele infographic kiest. Bij de keuze voor een enkele infographic kan dit namelijk wel. Daar is een vrij ruime keuze beschikbaar voor welke waarde je weer wil geven.

Het monteren van het koelblok is een makkelijk klusje. De fans zijn makkelijk te monteren op het koelblok en het koelblok zelf laat zich prima plaatsen in de behuizing. De slangen zijn ook flexibel genoeg om dit gemakkelijk te kunnen doen. Met de meegeleverde RGB-controller en splitters is het aansluiten van alle fans en het koelblok een eitje. Let wel op dat je twee SATA power-connectoren nodig hebt voor deze koeler.

Het monteren van het koelblok is een ander verhaal. De montage op zich is niet ingewikkeld, maar het probleem zit in de druk die het koelblok op de CPU moet uitoefenen. Deze druk kan echter de stand-offs (schroeven) fataal worden. Bij het testen van deze koeler is dit ook gebeurd. Gelukkig hadden we meerdere koelers uit deze lijn en konden we dus gemakkelijk een goede schroef pakken uit één van de andere dozen.

Nou moet het gezegd worden dat we dit probleem vaker hebben zien voorkomen bij het testen met een AMD AM5. De mounting pressure moet perfect zijn en dat betekent het flink moeten aandraaien van schroeven om die druk te bewerkstelligen. Nochtans hadden de stand-offs die geleverd worden bij de nieuwe Krakens van een betere kwaliteit mogen zeggen. Zeker als je praat over de Elite-uiting, die voorbij de € 300,- euro gaat.

Hieronder is een overzicht van onze testomgeving met o.a. de AMD Ryzen 5 7600X en ASUS ROG Crosshair X670E Hero.

Hieronder zijn drie snapshots van de huidige resultaten in onze Koelertabel. Ten tijde van deze review komt de Kraken Elite 360 RGB binnen op de 4e en 6e plek met de tests op 1500 RPM en 100% RPM. Daarbij wordt de Kraken 360 RGB ontstegen met 1-1,4 °C dezelfde tests en belandt de Kraken 240 RGB op een verrassende temperatuur van 84,7-85,3 °C. Voor onze test maakt de 120 mm aan extra radiator dus een groot verschil.

Test #1: 1500 RPM

Test #2: 100% RPM

Test #3: Stock

Laten we deze conclusie beginnen met mijn persoonlijke ervaring. Ik ben tevreden met de Kraken Elite 360 RGB die ik in mijn nieuwe systeem heb gebouwd. Naast de kleine opstartproblemen die soms de software plagen, ben ik erg te spreken over de prestaties van deze koeler. Mijn 7600X wordt uitermate goed getemd door de Kraken en bereikt zelden echt hoge temperaturen. Het scherm is een prachtige aanwinst voor in je pc; zeker in een systeem dat vooral uit strakke NZXT-componenten bestaat. Het vormt een mooie centerpiece in je build.

Vervolgens hebben we de geteste koelprestaties. De Krakens hebben zich in onze Koelertabel bewezen als capabele koelers. Ze komen niet aan de ongekende score van de Cooler Master PL360 Flux, maar de 360mm-Krakens plaatsen zichzelf solide in het rijtje aan koelers. De grote uitingen bereiken temperaturen tussen de 73,6°C en de 75,2°C. Het is enkel de 240mm-variant die achter doet blijven, ondanks een controle van de mount en testomgeving.

Dan is er het heikele punt van deze nieuwe Krakens: de prijs. De reguliere Kraken 360 RGB is op dit moment te krijgen voor € 209,90. Dit maakt deze AIO duurder dan de andere koelers die op dit prestatiepunt zitten, al dan niet veel. De enige uitzondering in onze tabel is de ASUS ROG Ryuo III, welke een prijs bezit die nagenoeg gelijk is aan die van de Kraken Elite 360 RGB. De Krakens zijn dus wel koelers die op een premium prijspunt liggen. Naast de genoemde Ryuo zijn dit verder de enige koelers met een display, wat natuurlijk hét verkooppunt is tegenover de concurrentie.

Uiteindelijk vind ik de extra aanschafprijs voor de Kraken 360 RGB de moeite wel waard, voor de koelprestaties met de toevoeging van het scherm. De extra schermopties van de Kraken Elite 360 zijn leuk, maar is de forse aanschafprijs - een flinke sprong van € 100 euro - het niet waard. Ben je echter op zoek naar een koeler met een extra stukje ‘bling’ voor in je systeem, dan is de aanschaf van de Elite het overwegen waard. Anders kan je terecht bij de betaalbaardere non-Elite met een iets kleiner schermpje en alsnog goede koelprestaties.

Review: NZXT N7 B650E

Productpagina: NZXT N7 B650E

• Specificaties
• Showcase
• BIOS/UEFI
• Testomgeving
• Resultaten
• Conclusie

Deze keer duik ik in een nieuw avontuur, want ik ga mij wagen aan mijn eerste review van een moederbord. De beurt is aan de N7 B650E-uitvoering van NZXT, waarbij de N7-serie opvalt dankzij de shielding die het grootste gedeelte van de printplaat afdekt. Zoals de naam reeds verklapt, is dit een AMD AM5-moederbord met de B650E-chipset. Op dit moment is dit het enige moederbord van NZXT dat geschikt is voor AMD Ryzen 7000; er is (nog) geen X670E-variant beschikbaar. Voor deze review hebben we de zwarte variant van dit bordje aan de tand gevoeld, maar er is uiteraard ook een witte variant beschikbaar.

Op het moment van schrijven betreft de prijs van de NZXT N7 B650E bij onze webshoppartner Megekko € 344,-. De actuele prijs vind je bovenaan deze review. Met deze prijs valt dit bord in het duurste segment van B650E-moederborden. Of deze prijs gerechtvaardigd is voor de features en snelheden die dit bord levert, gaan we in de rest van deze review uitgebreid ontdekken.

Hieronder treffen we de specificaties aan;

Verbindingsopties

Zoals in de tabel al te zien is, biedt de NZXT N7 B650E een scala aan connectiviteit. Belangrijkste feature van de B650-chipset is de ondersteuning voor PCIe 5.0. Die snelheid is er voor zowel de videokaart in het bovenste x16-slot als voor het eerste M.2-slot. Naast een PCIe 5.0 M.2-slot biedt de N7 nog twee PCIe 4.0 M.2-sloten.

Daarnaast biedt dit bord een scala aan USB-opties, zowel op de I/O achter als op de interne I/O. Zo vinden we op de achterzijde negen USB-poorten, waarvan tweemaal USB-A 2.0, vier keer USB-A 3.2 Gen 1 (5 Gbps), twee keer USB-A 3.2 Gen 2 (10 Gbps) en één keer USB-C 3.2 Gen 2×2 (20 Gbps). Intern vinden we drie USB 2.0-headers voor een totaal van zes USB poorten, twee USB 3.2 Gen 1-headers voor een totaal van vier USB-poorten en een USB 3.2 Gen 2×2-header voor USB Type-C. Hoewel dit een mooie feature is, moet je wel opletten dat je behuizing compatibel is met deze header - op het moment is dit vrijwel alleen te vinden op een aantal behuizingen van o.a. MSI.

Als we de verdeling van USB-poorten, headers en PCIe-lanes vergelijken met concurrentie, zoals de Asus ROG STRIX B650E-E GAMING WIFI, dan zien we dat er verschillende keuzes gemaakt worden per model en fabrikant. Zo biedt het moederbord van ASUS een USB-C-poort van 20 Gbps op de achterzijde, maar geen ondersteuning voor deze snelheid op de front I/O. Daarnaast zijn de USB poorten op de achterzijde voornamelijk USB 3.2 Gen 1-poorten en geen USB 3.2 Gen 2-poorten zoals bij de N7. Verder heeft het ASUS-bord een extra PCIe 5.0-expansieslot, ofwel twee in totaal. De keuze voor een specifiek high-end B650E moederbord zal dus voor een groot deel afhangen van de specifieke features en verbindingen die een moederbord biedt.

De enige feature die ik wel graag op dit bord had gezien, is een PCIe-quick-release. De uitgebreide shielding op de N7-borden heeft veel baat bij deze toevoeging. Deze feature vinden we uiteraard nu nog alleen op ASUS-moederborden, maar ik hoop dat dit snel door andere merken ook overgenomen wordt.

Zoals gebruikelijk beginnen we deze showcase met de verpakking van de N7 B650E. Deze komt in de karakteristieke witte doos van NZXT. Als we deze witte sleeve verwijderen, worden we begroet door een simpele bruine doos. Hierin vinden we het moederbord - uiteraard in anti-statisch folie verpakt. Hieronder vinden we twee doosjes waarin we de handleiding en accessoires vinden.

Als we de N7 uit zijn folie verwijderen, vinden we deze in een schuimrubber omhulsel. We zien ook meteen de meest opvallende feature van dit bord; de uitgebreide shielding die de printplaat bijna volledig bedekt. Op de rand van de rear-I/O en op de heatsink van het bovenste M.2-slot vinden we de strakke NZXT-branding.

Als we vervolgens een deel va de shielding verwijderen, kunnen we de M2-sloten zien. Ook zien we dan de Wi-Fi-module in het Wi-Fi-M.2-slot. Boven het bovenste PCIe-slot zien we de heatsink van het PCIe 5.0 M2-slot. Deze kan losgeschroefd worden voor het installeren van een M2-SSD. Dusver ben ik erg fan te noemen van de ultraschone look die de uitgebreide shielding aan dit moederbord geeft. Omdat deze gemakkelijk te verwijderen is, blijft het installeren van extra M.2-SSD’s een eitje.

Vervolgens is het tijd om de vele aansluitingen van de N7 B650E te bekijken. We beginnen aan de onderkant, waar we links als eerste de aansluiting vinden voor audio. Daarnaast vinden we twee ARGB-aansluitingen, gevolgd door drie USB 2.0-headers. Hiernaast is een rijtje aan fan en NZXT ARGB-aansluitingen. Als laatste weer een hoopje losse pinnen voor het aansluiten van front panel-aansluitingen. Voor deze laatste pinnen vinden we ook nog de RESET en POWER-knoppen. Fijne toevoegingen voor de overklokkers onder ons, al had voor deze doelgroep een display met POST-codes ook geen kwaad gekund - dit werkt fijner dan de vier POST-LED’s die op dit bord zitten.

Als we dan de hoek om gaan, vinden we twee USB 3.2 Gen 1-headers en tussen deze headers in bevinden zich vier SATA poorten. Verder naar boven aan de rechterkant vinden we de USB-C-header van 20 Gbps, gevolgd door de 24-pins ATX-aansluiting. Aan de bovenzijde vinden we rechtsboven nog twee NZXT RGB-poorten en de toegeweide fanheaders voor AIO-pomp en CPU-fan. Als laatste vinden we dan linksboven de acht en vier-pins ATX-headers voor de processor.

De printplaat om de AM5-socket heen heeft, net zoals de rest van de N7 B650E, een opgeruimde look. Gezien dit het grootste gedeelte van het moederbord betreft, dat niet bedekt is met de shielding - helpt dat bij de schone look van de N7.

Op de foto van de I/O achter zijn alle in de specificaties genoemde poorten te zien. Boven de USB 3.2 Gen 2-poorten van 10 Gb/s is de snelheid aangegeven. De overige USB 3.2 Gen 1-poorten zijn dus de 5Gbps-poorten.

Zoals alles aan dit moederbord is zelfs de achterkant schoon afgewerkt. Het grootste gedeelte van de lanes is afgedekt met een coating die naast een mooie look mogelijk ook zal helpen met het beschermen van de traces tegen beschadigingen.

Hieronder tref je een overzicht aan van de UEFI/het BIOS die de NZXT N7 B650E biedt.

Hieronder is meer informatie te vinden over de testomgeving en toegepaste testmethoden.

Als eindnoot: dit is een moederbordreview. Hier kijken we specifiek naar productiviteit en synthetische resultaten. Diepgaandere resultaten aangaande processor, temperatuur en gameresultaten zijn bestemd voor onze processor- en videokaartreviews. Hoewel we bij nieuwe CPU-lanceringen c.q. architecturen veelal de reviews uitbreiden met een goede dosis aan gameresultaten.

Hieronder zijn resultaten te vinden van de NZXT N7 B650E i.c.m. de AMD Ryzen 9 7950X. Het doel is om in dit hoofdstuk een algemene indruk van prestaties te geven. Prestatieverschillen tussen moederborden zijn veelal marginaal en niet te herleiden in de praktijk, kortom, het verschil is niet significant. Belangrijker gespreksonderwerp bij moederborden zijn zaken zoals de prijs, features en algemene kenmerken.

Benchmarks, rendering en compiling

Laten we bij deze conclusie voor de NZXT N7 B650E als eerste de benchmarks behandelen: die laten een typerend resultaat voor deze chipset zien. Waar zit het verschil met concurrentie in? Dit zien we vooral in de manier waarop de beschikbare PCIe-lanes worden ingezet. Zo biedt dit bord een interne USB-C-header met een snelheid van 20 Gbps. Dit is een toekomstbestendige header die momenteel nog bij een kleine selectie aan behuizingen benut kan worden. Wie weet komt NZXT zelf in de nabije toekomst ook met kasten die deze header kunnen utiliseren.

Daarnaast is er gekozen voor een enkel PCIe 5.0-expansieslot, waar borden van andere merken twee van zulke sloten kunnen bieden voor hetzelfde geld. Hiertegenover staat bij NZXT dan wel dat je meer USB-poorten van 10 Gbps krijgt en ga zo maar door. Het komt er dus op neer dat je bij de aanschaf van een B650E-bord goed dient te kijken naar de mogelijke en gewenste aansluitingen. Dat zal in veel gevallen de doorslag geven welk B650E-bord het beste bij jouw doeleinden past.

Met power- en resetknoppen op het moederbord en de aanwezigheid achter van Clear CMOS en BIOS Flashback-knoppen maakt dit bord zich geschikt voor gemiddelde overklokkers. Deze zullen echter wel een display met POST-codes moeten missen op het bord; het ontbreken hiervan is ook een keuze die ik zelf niet goed begrijp van NZXT. Voor de reguliere gamers die de N7 B650E overwegen zal dit echter geen feature zijn die gemist wordt.

Daarentegen zijn er zeker nog grote voordelen van dit bord te noemen. Zo is er de uiterst schone look; op dit gebied kent de N7-serie geen gelijke. Ook het gebruiksgemak van NZXT CAM kan een reden zijn om dit bord aan te schaffen, vooral als je gebruik wil maken van meer NZXT-producten. Zelf gebruik ik nu dit bord i.c.m. de NZXT H9 Elite en de nieuwe NZXT Kraken Elite 360 RGB - het instellen van alle RGB en koeling is een eitje met de software. Als je een build overweegt met koeling en een behuizing van NZXT, dan is een N7-bord - hetzij uitgevoerd in Intel of AMD - wat mij betreft een no-brainer.

Dan resteert als laatste besprekingspunt de prijs van dit beestje, want die is vrij fors. Voor dit geld krijg je echter een moederbord met een niet te evenaren look. Daarnaast biedt dit bord aan verbindingsopties ook alles wat je maar nodig hebt. Persoonlijk vind ik deze N7 B650E dus zeker de moeite waard voor de aanschafprijs. Dit bord is samen met een 7600X van AMD de kern van mijn nieuwe systeem en ik ben uitermate tevreden. Met plezier en overtuiging krijgt de NZXT N7 B650E dan ook de award voor een persoonlijke favoriet van mij!

Review: Akasa SOHO 360 Dusk Edition

Productpagina

• Specificaties
• Showcase
• Monteren
• Testomgeving
• Resultaten
• Conclusie

Ditmaal is het weer tijd voor een koelerreview en wel van de Akasa SOHO 360 Dusk Edition. Deze AIO-koeler (all-in-one) van 360 mm is halverwege 2022 uitgekomen en maakt onderdeel uit van de nieuwe SOHO-lijn van Akasa. Naast de 360 Dusk Edition zijn er de 240 Dusk en 240 Dawn Editions uitgekomen in deze lijn. De Dusk-edities betreffen de zwarte uitvoeringen en de Dawn-edities zijn wit uitgevoerd.

Deze SOHO 360 Dusk Edition is uitgerust met de eveneens nieuwe SOHO AR12-fans, ontwikkeld voor de nieuwe koelers van Akasa. Ook is de pomp een vernieuwd model en is de koperen basis van de koeler opnieuw ontworpen. Hoe deze koeler in de praktijk presteert, testen we natuurlijk met de methode waarmee we alle koelers in onze koelertabel hebben getest. Hier is deze koeler dus gelijk ook goed te vergelijken met andere AIO-koelers.

De huidige prijs van deze koeler bij onze webshoppartner Megekko vind je bovenaan deze review.

Hieronder treffen we de specificaties aan;

Kleine vernieuwingen

Voor de SOHO-lijn aan koelers heeft Akasa nieuwe ventilatoren ontworpen: de SOHO AR12-fans. Als we de specificaties vergelijken met de fans van de vorige AIO-lijn, de Venom-reeks, hebben de nieuwe A120-fans een lagere maximale luchtdruk. In tegenstelling tot de ventilatoren van de Venom-lijn zijn de SOHO-fans wel voorzien van RGB-verlichting.

Zoals aangegeven bij de inleiding is de basis van het koelblok voor de SOHO-lijn helemaal opnieuw ontworpen. Deze basis heeft een speciale micro-finstructuur die gebruikmaakt van de natuurlijk voorkomende convectiestroom door het koper, aldus de site van Akasa. Verder zijn er geen bijzonderheden te vinden in de specificaties voor een AIO-koeler.

Zoals gebruikelijk beginnen we deze showcase met de verpakking van de Akasa SOHO 360 Dusk Edition. Deze is uitgevoerd in simpel zwart met een kleurenfoto van de koeler op de voorkant.

Dan bekijken we de accessoires en mounting-opties die bij de koeler geleverd worden. We vinden hier een backplate en bracket voor Intel én een bracket voor AMD. Zoals te verwachten, vinden we ook een scala aan schroeven en afstandshouders voor het mounten en monteren van de fans, radiator en het koelblok. Akasa levert ook een tube van hun eigen koelpasta mee en splitters voor de fan- en RGB-kabels. Als laatste vinden we in de doos de RGB-controller die je standaard bij de koeler krijgt.

Vervolgens bekijken we de grote onderdelen van deze set. Als eerste een kijkje op de 120mm-AR12-fans. Deze fans bezitte negen bladen en zijn in keurig matzwart uitgevoerd. Om de fan heen is een RGB-ring aanwezig. Op de hoeken zien we rubberen pads om vibratie tegen te gaan.

Vervolgens bekijken we de radiator en het koelblok. Laatstgenoemde is uitgevoerd met een aluminium behuizing eromheen, waardoor deze premium oogt en aanvoelt. De bovenzijde van het blok is een combinatie van zwart en wit met het Akasa-merk, waar het witte gedeelte de RGB-verlichting doorlaat. Aan de onderkant zien we de koperen koelplaat van het blok en rondom zijn de slots waar de gewenste bracket in gedraaid wordt. In het onderaanzicht zien we ook de aansluitingen van de slangen op het koelblok.

Op de laatste foto zien we de radiator van de SOHO 360 Dusk Edition. Hiervan zijn de bovenste zeven rijen voor de warme vloeistof die naar binnen komt en de onderste zes rijen zijn voor de koude vloeistof die terug naar het koelblok gaat.

Het monteren van de Akasa SOHO 360 Dusk Edition was gemakkelijk te doen. De radiator is zonder problemen te monteren in je behuizing en de slangen van de koeler zijn soepel genoeg om niet in de weg te zitten tijdens deze montage. De bracket van het koelblok draai je zo op zijn plek en hierna is het monteren op je moederbord een eitje. Door de meegeleverde afstandsbusjes zit je koeler altijd perfect op zijn plaats. De schroeven kun je aandraaien totdat ze niet verder kunnen. Persoonlijk vind ik dit altijd erg prettig, want je hoeft je dan geen zorgen te maken of je de juiste druk op je CPU hebt voor optimale koelprestaties.

Ryzen 7000 en testen met Blender

Hier beschrijven we onze testmethodiek voor koelers in de TechGaming Koelertabel. De geteste processor betreft de AMD Ryzen 5 7600X, ofwel met Ryzen 7000. Die processorreeks boost zichzelf naar 95 °C wanneer alle kernen belast worden en verhoogt of verlaagt de kernfrequenties op basis van de koeling. Als een koeler de 7600X onder de 95 °C krijgt, dan liggen de effectieve snelheden dus ook hoger, waar de kernsnelheden dalen als de koeling minder goed blijkt.

Om de 7600X op de zogeheten staart te trappen, wordt gebruikgemaakt van Blender. Dat is een realistisch gebruik van de processor, waardoor je een accuratere indruk krijgt van de werkelijke koelprestaties die koelers kunnen bieden. Tijdens het gamen zullen processoren minder heet worden, waar we in dit geval met Blender één van de hetere, niet-kunstmatige scenario’s testen - in tegenstelling tot bijvoorbeeld een onrealistische Prime95.

Tests en resultaten

Er is sprake van drie testscenario’s: stock, 100% RPM en 1500 RPM. Bij eerstgenoemde zijn AMD Precision Boost Overdrive (PBO) en Core Performance Boost (CPB) uitgeschakeld en laten we de koelerfans automatisch aansturen (PWM-gestuurd). Bij de tweede test worden PBO en CPB ingeschakeld, met de fans op 100% RPM voor maximale koeling. Voor een normalisering van de test worden PBO en CPB eveneens gebruikt en de fans op 1500 RPM ingesteld, om een gelijkwaardige testomgeving te hanteren.

Met alle tests noteren we het gemiddelde van temperatuur, kernfrequentie en RPM-waarde na 30 min. stresstesten met Blender. Met de stock-test krijgen kleinere koelers een kans en bij de twee andere tests kunnen de ‘grote jongens’ hun spierballen laten zien, waar de befaamde Noctua NH-D15 een welbekende standaard representeert. Een koeler die de resultaten daarvan weet te evenaren voor een lagere prijs (losstaande van features) is dan echt uitzonderlijk te noemen.

Geluidsproductie

Vanwege een te hoge geluidsvloer op ons kantoor kunnen we helaas geen betrouwbare metingen doen van geluidsproductie. Daarom normaliseren we op de genoemde 1500 RPM, zodat er toch nog een standaardisering is. Wel benoemen we bij de behaalde resultaten of de fans van een koeler uitzonderlijk geluid maken, alsmede of de pomp van een AIO-koeler een merkbaar geluid produceert - of juist niet.

Testomgeving

Hieronder is een overzicht van onze testomgeving met o.a. de AMD Ryzen 5 7600X en ASUS ROG Crosshair X670E Hero.

Hieronder zijn resultaten te vinden van gemeten temperatuur, behaalde kernfrequentie en fansnelheid. Dit zijn de gem. resultaten na een half uur met Blender en nadat de koelvloeistof in de AIO is ‘opgewarmd’. Zoals in de onderstaande tabellen te zien is, presteert de SOHO 360 Dusk Edition voldoende, met een temperatuur van 76,4 °C staat de SOHO 360 net onder de NH-D15 van Noctua (76,1°C). Dit is natuurlijk een beest van een twin-tower en dus geen slechte concurrent om te hebben.

Als we de SOHO vergelijken met het gemiddelde van alle koelers in onze koelertabel (80 °C) presteert hij ruim boven het gemiddelde. Het gemiddelde van alle AIO-koelers in onze koelertabel ligt echter dichter bij het resultaat van de SOHO, namelijk op 77,5°C. Wat mij erg opviel, was het kleine verschil in temperatuur en frequentie tussen 1500 RPM en 100% RPM bij de Akasa SOHO. Voor bijna 500 RPM meer krijg je slechts 0,7 °C en 1 MHz verschil in onze metingen. De extra geluidproductie van de fans op 100% fansnelheid is het dus niet waard.

Temperatuur

Kernfrequentie

Fansnelheid

We zijn weer aangeland bij de conclusie van deze AIO-review. Zoals in het vorige segment besproken is, zijn de prestaties van de Akasa SOHO 360 Dusk Edition op zich in orde, want de koeler presteert gemiddeld voor een AIO-koeler. Hierin ligt echter ook het probleem, want de prijs van de SOHO 360 is namelijk niet gemiddeld. Bij onze websshoppartner Megekko kost de AIO zo’n € 167,95 (als de goedkoopste, nota bene) en belandt de koeler in een duur segment. Prijstechnisch zou deze koeler dan moeten concurreren met de Cooler Master PL360 FLux, die veel beter presteert en zelfs zelfs € 3,- goedkoper is.

Op dit moment bevindt de Akasa SOHO 360 Dusk Edition zich qua prijs tussen zwaargewichten en hier kan de AIO zich op het gebied van koelprestaties niet handhaven. Afgezien van koelprestaties krijg je met SOHO echter wel een koeler in huis die zich gemakkelijk laat inbouwen. Verder is de materiaalkeuze van deze koeler prima, met een net afgewerkt, aluminium behuizingen voor het koelblok als blikvanger. Mocht het design helemaal je smaak zijn en kan je deze koeler tijdens een leuke aanbieding op de kop tikken, dan krijg je zeker waar voor je geld met deze koeler.

Review: MSI Clutch GM51 & Clutch GM51 Wireless

• Productpagina: MSI Clutch GM51
• Productpagina: MSI Clutch GM51 Wireless

• Specificaties
• Showcase
• Software
• In de praktijk
• Conclusie

MSI heeft weer twee muizen mijn kant op geslingerd; welteverstaan de gloednieuwe Clutch GM51 en de Clutch GM51 Wireless. De GM51 is qua lengte vergelijkbaar met de GM31, waar de GM41 een stukje langer is. Het grotere verschil zit echter in de hoogte, want de GM51 is 8 mm hoger dan zowel de GM31 als de GM41. Deze hogere maat is geïnspireerd door de GM50. De GM51 is dus echt een combinatie van de handvorm van de GM50 en het uiterlijke design van de GM31 en GM41. Een tijdje terug heb ik beide versies van de Clutch GM31 getest, dus ik kan die goed vergelijken met deze twee nieuwe uitingen van de Clutch-lijn.

De meest in het oog springende feature van de Clutch GM51 zijn de extra RGB-zones die deze muis heeft. Beide zijkanten zijn voorzien van verlichting. Het diamantvormige patroon op de zijkant, dat we al eerder zagen bij de GM31-muizen, is verbeterd, zodat het licht door kan laten. Volgens MSI geeft dit een geweldig effect, dus ik ben al zeer benieuwd naar hoe dat in de praktijk tot zijn recht gaat komen. Er valt verder nog veel te vertellen over deze muisjes, dus laten we snel van start gaan met deze review!

De adviesprijs van de MSI Clutch GM51 Wireless is bij release € 99,99. De bedrade variant van de GM51 moet € 69,99 gaan kosten. De prijzen bij onze webshoppartner Megekko vind je natuurlijk bovenaan deze review.

Hieronder treffen we de specificaties aan;

Polling rates

Naast het verschil in draadloze en bedrade karakter is er een opvallend verschil tussen de GM51 Clutch en GM51 Clutch Wireless: de polling rate. De draadloze variant heeft een maximale polling rate van 1.000 Hz, waar de GM51 Clutch een maximale polling rate van 8.000 Hz heeft. Dusver heb ik dat enkel in mijn eerste muisreview gezien, van de EVGA X17. Deze extreme polling rate zou een snellere - en hierdoor preciezere - respons van je muis moeten bieden. Dat de Wireless-variant dit niet heeft, zal vooral te maken hebben met de hoeveelheid batterij dat deze functie vreet, zoals ik ook bij de Sabre RGB Pro van Corsair opmerkte en daar was de polling rate ‘nog maar’ 2000 Hz.

Accu en opladen

De GM51 Wireless komt met een 550mAh-batterij. Deze zou genoeg ‘juice’ moeten geven om de muis tot 150 uur te gebruiken. Dit zal natuurlijk wel met een lage polling rate en zonder verlichting zijn. Ook zal dit voor de Bluetooth-verbinding gelden en niet voor de 2,4GHz-verbinding die inherent meer stroom verbruikt. Bij het hoofdstuk over de praktijkervaring zal ik mijn ervaring delen met het gebruik van de 2,4GHz-verbinding met verlichting ingeschakeld én op de normale polling rate van 1.000 Hz. Dat is namelijk een instelling voor de meeste gebruikers. Volgens de informatie vanuit MSI zou de muis het zonder RGB-verlichting tot 35 uur moeten doen.

Er zijn verschillende mogelijkheden om de GM51 Wireless op te laden. Zo wordt een charging dock (oplaadstation) meegeleverd bij deze muis, net zoals bij de draadloze variant van de eerdere GM31. Op de onderzijde van de muis zijn twee verbindingspunten aanwezig die contact maken met het dock. Een andere optie is het gebruiken van de meegeleverde USB-C naar USB-A-kabel; dit betreft de zogeheten MSI Snap-Charging FrixionFree Type-C-kabel (noot van hoofdredactie: een wattes?).

Als deze op een USB 3.0-poort wordt aangesloten, dan kan gebruikgemaakt worden van het zogenaamde Snap-Charging. Die manier van opladen is volgens MSI driemaal sneller dan het gebruik van het charging dock. Daarmee dient het volledig opladen van de muis (0-100%) 220 minuten te duren, waar het met Snap Charging slechts 60 minuten duurt. Mocht je muis dus leegraken tijdens het gamen, dan kan je met deze kabel doorspelen én extra snel weer opladen, zodat je weer draadloos verder kan.

De verpakking van deze muizen is uitgevoerd in wit met zwarte accenten. Op de doos vinden we informatie over de muis en wat mooie afbeeldingen. De bedrade versie van de GM51 vinden we in een redelijk standaard binnenverpakking van karton met een voorgevormd hard stuk plastic over de muis heen. Voor de Clutch GM51 Wireless is dat niet het geval. Die vinden we, net als de wireless versie van de GM31, in een nette, schuimen uitsnede in een binnendoos.

Als we de inhoud van de doosjes bekijken, zien we dat beide muizen vergezeld worden door twee boekjes. Bij de bedrade versie is dat alles wat we aantreffen naast de muis in de doos. Bij de GM51 Wireless vinden we ook het charging dock en de Snap-Charging-kabel.

Laten we dan snel verder gaan met het bewonderen van deze twee muizen, met als eerste het vooraanzicht. Wat goed valt te zien, is dat het profiel van deze muizen identiek is. Het enige verschil zit in de aansluiting van de kabel, want bij de bedrade versie zit de kabel vast. Bij de draadloze versie is een opening voor de kabel, waarin je de draadloze dongel mee kan nemen. De GM31 had deze functie ook, maar die heb ik toen over het hoofd gezien. Het is altijd prettig om deze features op je muis terug te vinden.

Als we de muis van achteren bewonderen, zien we het bolle profiel van dat ontleend is van de GM50. Eveneens zien we dat deze muis absoluut voor rechtshandigen is. Als we dan de knoploze rechterkant van deze beestjes bekijken, zien we mooi de diamantvormige checkering van de GM51. Dit zijn de gepatenteerde MSI Diamond LightGrips.

Aan de andere zijkant, waar we ook de extra muisknoppen vinden, zien we eveneens deze Diamond LightGrips. Ook zien we op deze en de vorige foto een detail dat ik zelf erg vet vind aan deze muis: de groef die aan de achterzijde van de muisknoppen zit. Dit geeft de muis net iets meer diepte en breekt het grote oppervlak dat de bovenzijde anders zou zijn.

Laten we dan ook meteen de bovenzijde bekijken. We zien daar dezelfde groef aan het einde van de muisknoppen. Ook zien we de RGB-zone aan de achterzijde van deze muizen in de vorm van het MSI-logo, de welbekende Lucky-draak. Nadat we deze twee GM51’s omgooien, komen we bij de kant aan waar het meeste verschil is tussen deze muizen: de onderzijde. De voetjes en sensor zijn op dezelfde manier geplaatst onder deze muis. Ook de DPI-knop vinden we bij deze muizen op bijna dezelfde plaats, op de foto boven de sensor.

De onderzijde van de GM51 Wireless heeft een uitsparing die past op het charging dock. We zien in het midden ervan twee contactpuntjes die corresponderen met de bolletjes op het charging dock. Tegenover de DPI-knop zien we een schakelaar met drie standen, waarmee de muis in de Bluetooth-modus, 2,4GHz-modus en uit kan worden gezet. Ook zien we aan de voorzijde van de muis nog beter het slot waarin de dongel mee kan worden genomen.

Het charging dock heeft een simpel ontwerp. Bovenin zien we de dongel van de GM51 Wireless, die in een USB-poort op het charging dock zit. Hierdoor is deze altijd in de buurt van je muis en niet achterin je pc verstopt. De kabel naar de pc kan aan de onderzijde van het dock worden aangesloten.

Op deze laatste twee afbeeldingen zien we de uiteindes van de kabels van beide muizen. Deze zijn netjes afgewerkt, met wat branding aanwezig. De inlay van de USB-aansluitingen is in een heerlijk paarse kleur uitgevoerd - dit is ook zo bij de dongel.

De software voor de GM51 Clutch-muizen is MSI Center. Deze software heb ik ook gebruikt voor de GM31-muizen en indertijd was ik er niet erg over te spreken. De opties in de software zijn prima in orde en gemakkelijk in gebruik, maar de software zelf oogt niet stabiel. Ik heb veel problemen ervaren met het installeren en updaten van onderdelen van het programma. Na het herinstalleren van de software merk ik wel op dat het veel uitgebreider is geworden in de tussentijd. De hoeveelheid optionele onderdelen om te installeren is enorm toegenomen. Dit is te zien in de eerste twee afbeeldingen.

Als we dan naar de tabbladen van de GM51 Clutch Wireless gaan, zien we op deze bladen voor de hand liggende opties terug. Zo kunnen we de onder andere de polling rate, lift-off distance en functionaliteiten als angle-snapping instellen. Ook kunnen de verschillende DPI-niveau’s voor een profiel worden aangepast - hier heb ik met deze muis ook problemen ervaren. Na het instellen van een DPI-setting, voor één van de vijf levels per profiel, gaf het programma telkens iets anders weer. Als je wat heen en weer klikt tussen de profielen zie je niet tweemaal dezelfde DPI-waarde. Hopelijk komt hier wel verbetering in de nabije toekomst met een update, want het is erg vervelend om deze feature niet betrouwbaar in te kunnen stellen.

Ook de MSI Speedlink-feature werkt, op mijn systeem in ieder geval, niet. Ik heb met beide muizen geprobeerd de instelling op Gear 2 te zetten, maar in beide gevallen reageerde de muizen daarna niet meer. Klikken was nog mogelijk, maar bewegingen van de muis werden niet geregistreerd.

Het laatste scherm is voor het instellen van de verlichting van deze muis; gelukkig werkt dit deel van de software wel naar behoren. De opties voor verlichting in deze muis zijn uitgebreider dan we bij de GM31 zagen, omdat de GM51 meer RGB-zones heeft. Het is leuk om met de verschillende instellingen te spelen, want de RGB in deze muis komt echt mooi uit de verf. Uiteraard is er ook de mogelijkheid om met Ambient-Link alle aangesloten MSI-hardware en andere geschikte hardware te synchroniseren.

Comfort

MSI’s Clutch GM51 is hoger dan de GM31 en GM41; qua lengte zit hij tussen deze twee in. Door de hoge rug voelt deze muis ook lekker groot aan in je hand. Waar ik met de GM31 wel merkte dat deze aan de smalle kant was, heb ik met deze muis het idee dat je een lekker dik stuk speelgoed vast hebt. De Diamond LightGrips voelen lekker aan onder je handen en geven merkbaar veel grip tijdens gebruik. Zelfs als ik de muis optil, en zonder te knijpen schud met mijn hand, blijft de muis keurig op zijn plaats. Dat herhaal ik niet graag met alle muizen in mijn verzameling.

De knoppen zijn goed bereikbaar met een palmgreep, maar ook een klauwgreep en fingertip-greep mogen geen probleem zijn met deze muis. Het maakt ook niet uit waar je de muisknoppen bedient, of je nou helemaal aan het topje of helemaal onderaan op de knop klikt, de respons is altijd ‘crisp’ en direct.

De zij-knoppen zitten wat aan de hoge kant, maar zijn door de vorm lekker makkelijk te bedienen. Ook het scrollwiel voelt lekker en solide aan tijdens gebruik. De grove checkering op dit wiel, die overigens in dezelfde vorm is als de zij-checkering doch hoger, voelt goed aan onder je vingers en geeft een stoere look.

Sensor

Beide Clutch GM51-muizen zijn uitgerust met een PAW3395-sensor van PixArt. Deze sensor biedt een maximale DPI-instelling van 26.000, een IPS-tracking van 650 en een acceleratie van 50 G. Kortom, dit betreft gewoon een dikke sensor. Omdat het een PAW-sensor betreft, is deze zuiniger dan een PMW-sensor. Uiteraard heb ik de sensors van beide muizen weer op de pijnbank geplaatst middels de Mouse Accuracy-test. Bij deze testen heb ik echter niet kunnen kijken op welke DPI-instelling de testen zijn gedaan. Zoals aangegeven bij het softwarehoofdstuk is deze instelling - hopelijk tijdelijk - niet te zien in de MSI Center-software. Omdat ik de presets van de muis wel weet en ik de derde setting heb gebruikt, zou de DPI-instelling 1.600 moeten zijn. Beide muizen laten zien dat deze sensor en muiscombi prima werkt.

Batterij en opladen

De batterijduur van de Clutch GM51 Wireless heb ik getest door deze een uurtje te gebruiken tijdens het gamen. Ik had de polling rate van de muis hierbij op 1.000 Hz staan, de verlichting stond aan en ik was verbonden via de 2,4GHz-verbinding. Tijdens dit uur ben ik van 66% batterij naar 63% batterij gegaan. Een uur spelen is dus 3% van de batterijduur met de genoemde instelling, die zeker niet de zuinigste is. Als we dit doorrekenen, komen we op 33,33333333333333 uur. Voor het gemak afgekort, komen we tot 33,5 uur spelen met een volle acculading. Dit komt netjes in de buurt van de 35 uur die MSI van te voren opgeeft voor spelen met de RGB aan.

Opladen van de muis met Snap-Charging en het charging dock heb ik ook getest. Beiden heb ik 15 minuten gebruikt om op te laden. Bij de Snap-Charging ging ik van 43% naar 88% in deze 15 minuten! Dit is bijna de helft van de batterij terug opgeladen in een kwartier. Dit is wel zonder de muis te gebruiken tijdens het opladen. Wil je een avondje gamen met vrienden, maar ben je vergeten de muis op te laden? Voordat je goed en wel met zijn allen opgestart bent en in een lobby zit, is de muis al weer bijna vol.

Met het charging dock heb ik in 15 minuten opgelden van 87% batterij naar 93% batterij. Als we met deze 6% doorrekenen, komen we op een totale oplaadtijd van 250 minuten. Omdat we in zo’n korte tijd een relatief grote meetafwijking hebben, denk ik dat de 220 minuten die MSI opgeeft voor een volle lading aardig klopt. Al met al ben ik postief verrast door de accuraatheid van de batterijgegevens die MSI zelf opgeeft. Dit heb ik zeker wel eens anders gezien.

Verlichting

Speciaal voor deze twee knaagdiertjes voeg ik hier een stukje over de verlichting toe. Ik heb namelijk oprecht nog nooit een muis gezien waar de RGB zo mooi in uitgevoerd is als in de GM51. De gepatenteerde MSI Diamond LightGrips zorgen voor een ongekende lichtbeleving. Deze zijpanelen van de muis laten helder licht door zonder doorzichtig te zijn als de verlichting is uitgeschakeld. Om dit te laten zien, zijn hier nog wat prachtige RGB-plaatjes van deze muizen.

We zijn alweer aangeland bij het slotakkoord van deze uitgebreide muis-review, de conclusie.

Ik zal gelijk met de deur in huis vallen en zeggen dat ik tevreden ben met de GM51 Clutch-muizen. Ik vond de GM31’s al fijne muizen, maar deze gaan daar zeker nog een stapje overheen. Alom zijn deze muizen erg comfortabel in gebruik en zijn er, zelfs op een niet-optimale DPI-setting, goede resultaten mee te behalen. De bedrade versie bezit nota bene een extreme polling rate van 8.000 Gz. NB=ou ben ik zelf geen ‘hardcore’ gamer die dat verschil gaat merken, maar als je het maximale uit een muis wil halen, kan het een welkome feature zijn in een muis die verder gewoon om te smullen is.

De Wireless-versie is weer vergezeld door een heerlijk charging dock. Ik kan blijven spuien over hoe fijn en gemakkelijk dit is. Het is niet alleen een makkelijke manier om je muis op te laden, maar het is ook nog een mooi gezicht op je bureau tijdens het opladen. Daarnaast zit je dongel altijd dichtbij voor een superstabiele verbinding. De Snap-Charging-functie biedt naast het dock nog een manier om snel weer opgeladen te zijn en tijdens het opladen gebruik te maken van de muis. Voor ieder wat wils dus met deze uiting.

Naast al deze al fijne features is deze muis uitgerust met de vetste RGB die ik tot nu toe in een muis heb gezien; de Diamond LightGrips geven echt een tof effect. Het enige probleem waar deze muizen vooralsnog mee kampen, is de MSI Center-software. De versie die ik voor de GM31 gebruikte was instabiel; vaak deed het programma vastlopen en veel settings zijn nog niet goed in te stellen. Hopelijk komt dit met een volgende update goed, maar voor nu is het een groot minpunt.

Aangezien dit het enige minpunt is dat ik aan deze muizen heb kunnen ontdekken, zal ik deze muizen nog steeds van harte aan iedereen aanraden. Ik vind het heerlijke muizen die voor de adviesprijs bij release van € 99,99 voor de draadloze versie en € 69,99 voor de bedrade versie zeker dubbel en dwars hun geld waar zijn. Deze blijft zeker nog een tijd op mijn bureau liggen!